Thực hiện kế hoạch quý 1 của Dự án Xây dựng và phát triển mô hình du lịch sinh thái dựa vào cộng đồng tại vùng ven biển xã Thừa Đức, huyện Bình Đại thuộc Chương trình tài trợ các dự án nhỏ – Quỹ Môi trường toàn cầu (UNDP-GEF SGP) đã được nhà tài trợ và cấp có thẩm quyền phê duyệt. Trong 3 ngày, từ 15 – 17 tháng 03 năm 2021, Trung tâm Chuyển giao Công nghệ Dịch vụ và Phát triển cộng đồng Nông Ngư nghiệp Việt Nam (FACOD) trực thuộc Hội nghề cá Việt Nam – đơn vị chủ trì thực hiện dự án đã phối hợp với các bên liên quan tổ chức đoàn 18 thành viên là đại diện Ban điều hành dự án, các cơ quan chức năng cấp tỉnh, huyện, xã, đại diện bà con ngư dân, các cộng đồng làm du lịch, doanh nghiệp… ở xã Thừa Đức thực hiện chuyến tham quan, học tập các mô hình Du lịch học tập cộng đồng (DLHTCĐ) vùng ven biển ở xã Cẩm Thanh, Tp. Hội An, tỉnh Quảng Nam và mô hình DLHTCĐ bảo tồn di sản văn hóa, bảo vệ môi trường ở xã Hòa Bắc, huyện Hòa Vang, Tp. Đà Nẵng.
Trưa ngày 15/3, ngay sau khi đến Hội An dưới sự hướng dẫn của TS. Chu Mạnh Trinh – Phó trưởng phòng Truyền thông khu Bảo tồn Biển Cù lao Chàm, bác Lê Nhương – Tổ trưởng Tổ Hợp tác DLCĐ xã Cẩm Thanh đoàn đã có cuộc hội ý nhanh thống nhất lộ trình học tập thực tế 2 ngày tại xã Cẩm Thanh Tp. Hội An, tỉnh Quảng Nam – một điển hình về phát triển du lịch sinh thái biển kết nối với danh thắng và di sản văn hóa của vùng đệm Khu dự trữ sinh quyển Cù Lao Chàm – Hội An.
Với vị thế quan trọng về tự nhiên và văn hóa lịch sử, Cẩm Thanh đang có lợi thế rất lớn để phát triển sinh kế cộng đồng, chủ yếu là du lịch sinh thái dựa trên nền tảng bảo tồn và phát triển bền vững chuỗi giá trị hệ sinh thái dừa nước và các tài nguyên liên quan khác, lợi thế này đã đưa gần 1 triệu lượt khách/năm, bình quân gần 2.000 lượt khách/ngày đến với 1 xã ven biển với doanh thu bán vé tham quan gần 9 tỷ đồng/năm.
Rustic Villa (Mộc Mạc Homestay)
Điểm đầu tiên đoàn đến là Rustic Villa (Mộc Mạc Homestay), thôn Thanh Đông đây là một mô hình Homestay cộng đồng vùng ven biển để đoàn nghỉ 1 đêm, trải nghiệm, chia sẻ về cách làm Homestay phục vụ khách DLHTCĐ. Điểm đặc biệt là mô hình homestay này có quy mô hộ gia đình do ông Lê Giày, 65 tuổi làm chủ và vợ với 2 vợ chồng con trai trong nhà cùng làm du lịch.
Tiềm năng của mô hình này rất lớn nên chị Võ Thị Phương Thúy – con dâu ông Lê Giày đã xin nghỉ làm cô giáo Mầm non tham gia điều hành hoạt động. Mô hình từ năm 2016 đến nay đã đầu tư 4 tỷ đồng chưa hoàn vốn nhưng với sức chứa 30 khách và hệ thống phòng ở rất tiện nghi, thoáng mát, yên tĩnh, có hồ bơi, dịch vụ tiện lợi cho khách như xe đạp, phòng hội thảo, quán giải khát… mô hình bước đầu đã thể hiện tính hiệu quả, anh Lê Văn Vũ con trai ông Lê Giày cho biết: “Trước Covid-19 hoạt động tất tốt, nên dù phải gặp khó khăn về nguồn khách nước ngoài hơn năm qua, gia đình tôi vẫn chăm sóc tốt cơ sở vật chất và sẽ đầu tư phát triển mô hình để đón khách sau Covid-19…”
Café Dạ Quỳnh
Mô hình thứ hai đoàn đến quán Café Dạ Quỳnh do chị Nguyễn Thị Kim Vy, một cô giáo Mầm non làm chủ – một điểm DLHTCĐ, sân chơi văn hóa cộng đồng hàng đêm, tại đây đoàn đã trải nghiệm về cách thức cung cấp các dịnh vụ giải khát, ăn trưa,văn nghệ, khiêu vũ hát cho nhau nghe hàng đêm với tiêu chí bảo tồn di sản văn hóa, ẩm thực truyền thống và giao lưu, thân thiện với du khách. Mô hình này hình thành và duy trì hoạt động được 7 năm nay và rất thành công.
Cùng với Mộc Mạc Rustic Villa, quán Cafe Dạ Quỳnh là những nhịp cầu đưa du khách đến với Hội An kết nối với Cẩm Thanh- vùng đệm Khu sinh quyển thế giới Cù Lao Chàm – Hội An.
Tổ Hợp tác Rau hữu cơ – Mô hình Vườn rau Đồng Giá
Mô hình thứ ba đoàn đến tìm hiểu sâu là Tổ Hợp tác Rau hữu cơ – Mô hình Vườn rau Đồng Giá (Tên gọi Đồng Giá bắt nguồn từ sự tích từ lâu đời làng có 1 cây Giá rất to, rễ ăn lan rộng khắp nơi) với các sản phẩm made in nông dân: Thuốc trừ sâu thảo mộc, cây dẫn dụ phòng sâu hại rau màu, phân hữu cơ… để có dược những sản phẩm rau sạch thực sự ở vườn rau Đồng Giá do 25 nông dân và giáo viên thực hiện dưới sự hướng dẫn của các nhà khoa học từ năm 2019, bên cạnh đó 1 nhà cộng đồng được đầu tư 350 triệu đồng (Nhà nước hỗ trợ 50%) xây dựng để làm nơi giao lưu, gặp gỡ chia sẻ kinh nghiệm trồng rau hữu cơ. Chính các nhà khoa học đã kết nối và giúp cho mô hình có những thầy giáo nông dân:
- Bác Bé – thầy hướng dẫn chung về mô hình;
- Thầy Vinh – Giáo viên Anh văn ở 1 trường trong xã là thầy bồi dưỡng kỹ năng, soạn giáo án và chấm điểm cho sinh viên khi đến vườn rau học tập;
- Anh Đô hướng dẫn làm phân hữu cơ;
- Anh Thới hướng dẫn làm thuốc thảo mộc….
Điểm đặc biệt của Mô hình vườn rau Đồng Giá là 1 mô hình trồng rau hữu cơ góp phần xây dựng 7 tiêu chí đánh giá Khu sinh quyển thế giới Cù Lao Chàm.
Mô hình xử lý rác nông thôn là một điểm đến hấp dẫn đoàn Bến Tre, đây là điểm nhấn thứ hai của Tổ Hợp tác Nông nghiệp (sản xuất lúa hữu cơ) bên cạnh rau hữu cơ. Mô hình này đã thiết thực giải quyết nạn rác thải nông thôn ở Cẩm Thanh từ trong nhà ra ngoài ruộng, góp phần làm cho môi trường đồng lúa Cẩm Thanh trong sạch, là nơi du khách Tây đi dạo, chụp ảnh trong mạng lưới kết nối với Di tích văn hóa quốc gia – Mộ Thứ phi vua Quang Trung và các tướng Tây Sơn (Xếp hạng năm 1991), Miếu ông Tổ nghề Yến – Miếu ông Tiến,…
Mô hình xử lý rác nông thôn ở Cẩm Thanh đem đến nhiều bài học hay cho đoàn Bến Tre vì nơi đây đã tạo ra môi trường giao lưu, thân thiện với du khách từ ngoài đồng ruộng vào đến tận nhà với mô hình nông dân tự tạo ra nước rửa chén, nước lau nhà sinh học từ trái cây (phần gọt vỏ, phần hư không ăn được.. từ các vựa trái cây, nhà hàng), sản xuất phân hữu cơ từ trùn quế… của chị Nguyễn Thị Vân.
Du lịch cộng đồng sinh thái vùng ven biển phát triển đã mở ra nhiều cơ hội, điều kiện để người dân Cẩm Thanh phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập và giải quyết công ăn việc làm. Người dân tham gia vào du lịch – dịch vụ chủ yếu: du lịch cộng đồng homestay, rau hữu cơ, các dịch vụ ăn uống – dạy nấu ăn…không chỉ ở những vùng có địa thế thuận lợi, ở vùng bãi ven biển hẻo lánh của sông cửa Đại là một tiêu điểm được quan tâm trong khuôn khổ chương trình các dự án nhỏ UNDP – GEF tài trợ, dự án “Bảo tồn và sử dụng bền vững hệ sinh thái rừng dừa nước Cẩm Thanh trên cơ sở giao quyền cho cộng đồng tại xã Cẩm Thanh, thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam (VNM/ICCA-GSI/2017/3)” đã hình thành Tổ DLCĐ Ngư nghiệp với mô hình thuyền thúng – du lịch sinh thái- môi trường biển trong rừng dừa.
Bác Trần Đình Xê – Tổ trưởng Tổ DLCĐ Ngư nghiệp cho biết: “Lúc đầu dừa nước (cũng được các người đi buôn đường biển đem từ Đồng bằng sông Cửu Long ra trồng từ 300 năm trước) chỉ trồng để chắn sống, là nơi trú ngụ cho thủy hải sản sinh nở, nơi làm tổ chim…sau thì khai thác nguyên liệu làm nhà nên diện tích từ 104 ha nay còn 57 ha để cứu lấy rừng dừa, Tổ Hợp tác DLCĐ Ngư nghiệp ra đời đã xây dựng tour du lịch mới: Bơi thúng – Hát hò – Chày cá trên sông rất thú vị…”
Anh Huỳnh Xanh – cán bộ quản lý du lịch xã Cẩm Thanh cho biết, để bảo tồn rừng dừa nước, tháng 3/2017 xã tổ chức bán vé vào khu bảo tồn; Tổ Hợp tác DLCĐ Ngư nghiệp đang đệ trình Làng nổi bảo tồn Rừng dừa nước Cẩm Thanh vốn đang bị biến đổi gây tác động rất lớn đến chất lượng môi trường, cảnh quan, sức khỏe hệ sinh thái rừng dừa nước, tính đa dạng sinh học, kể cả làm thay đổi nét văn hóa truyền thống của người dân địa phương.
Theo kế hoạch sắp tới UBND Tp. Hội An sẽ xây dựng hồ sơ trình UNESCO ra Quyết định bảo tồn Khu sinh quyển Rừng Dừa Cẩm Thanh. Xã và người dân nơi đây luôn năng động tìm kiếm, thúc đẩy để luôn có những sản phẩm du lịch mới dựa vào cộng đồng ven biển.
Điểm du lịch cộng đồng thôn Tà Lang – Giàn Bí
Trong chặng cuối của chuỗi 3 ngày tham quan học tập của Đoàn Bến Tre, đoàn có trải nghiệm 1 ngày, 1 đêm ở xã Hòa Bắc với điểm du lịch cộng đồng thôn Tà Lang – Giàn Bí. Đây là mô hình du lịch sinh thái cộng đồng nhằm phục hồi những nét văn hóa Cơ Tu đặc sắc ở xã Hòa Bắc đang dần bị mai một; Hoạt động chính của dự án do UNDP – GEF – SGP tài trợ là phát triển các mô hình chăn nuôi, trồng trọt để đồng bào dân tộc Cơ Tu phát triển kinh tế vườn rừng, bảo vệ môi trường, bảo vệ tài nguyên rừng, tài nguyên nước sông Cu Đê được ví là lá phổi và là hồ chứa nước ngọt, sạch nhất Đà Nẵng đồng thời phục vụ mô hình du lịch sinh thái.
Đoàn Bến Tre rất thích thú với mô hình Homestay của anh A lăng Như – 41 tuổi, người Cơ Tu. Anh là Bí thư chi bộ kiêm Trưởng thôn Giàn Bí đã dũng cảm tự mình đứng ra khởi nghiệp sáng tạo với mô hình Homestay đầu tiên có ở Hòa Bắc dù ban đầu gia đình ngăn cản vì không tin sẽ có khách, nhưng qua 2 năm hoạt động hiệu quả mô hình đã thuyết phục cả gia đình anh tham gia cùng vận động bà con trong thôn Giàn Bí xây dựng hệ du lịch sinh thái cộng đồng, môi trường văn hóa du lịch cộng đồng, môi trường xanh – sạch – đẹp và an toàn, tính chuyên nghiệp trong văn hóa ứng xử của cả cộng đồng, điểm đến an toàn cho du khách.
Với sự tham gia của chuyên gia là TS. Chu Mạnh Trinh, từ kinh nghiệm qua các chuyến học tập mô hình do dự án GEF – SGP nâng cao năng lực, được sự ủng hộ của Già làng A lăng Siêng… anh A lăng Như đã sáng tạo kết nối chương trình và duy trì thường xuyên các hoạt động văn hóa ở nhà Gươl, mở rộng nghề truyền thống dệt may thổ cẩm, … tạo được việc làm cho nhiều người dân Cơ Tu, giúp bà con nâng cao ý thức bảo vệ giữ gìn môi trường sinh thái, phát triển kinh tế, nâng cao đời sống cộng đồng…
Mô hình du lịch sinh thái cộng đồng ở Hòa Bắc có điểm nhấn đặc biệt với sự kết nối tham gia của doanh nghiệp, trường ĐH… đây là ý tưởng hình thành Trung tâm kết nối phát triển DLHTCĐ của chị Đỗ Thị Huyền Trâm, Phó Chủ tịch Hội Phụ nữ xã Hòa Bắc đã đầu tư gần 1 tỷ đồng xây dựng nhà sàn với 4 phòng chuẩn được TS. Chu Mạnh Trinh tư vấn vừa hoàn thành giai đoạn đầu đón đoàn Bến Tre đến mở hàng…
Các sản phẩm du lịch của mô hình này dựa vào cây mía Hòa Bắc đã có thương hiệu và kết nối với các doanh nghiệp lớn như Nguồn Villa… thực hiện phương châm luôn đổi mới, sáng tạo để thu hút du khách, nhất là SV đến học tập và là 1 điểm trung chuyển, điều phối khách lấy sông Cu Đê là trục chính để hỗ trợ các mô hình ở Tà Lang – Giàn Bí đưa 1 xã nghèo nhất Đà Nẵng từng bước đi lên bền vững.
Với cảnh quan thiên nhiên độc đáo, có thác nước, có nhà Gươl tổ chức các hoạt động cộng đồng, có nguồn nước thiên nhiên từ trên núi đổ xuống có thể tạo thành bể bơi sinh thái. Thời gian tới, Hòa Bắc sẽ có những bungalow và khu chăm sóc sức khỏe ngoài trời… Sau khi mô hình của A lăng Như ở thôn Giàn Bí đi vào hoạt động, đã có một số hộ gia đình muốn nhân rộng mô hình này hứa hẹn sẽ có nhiều mô hình DLHTCĐ thực hiện trên nền tảng của dự án do GEF – SGP như mô hình của chị Huyền Trâm….
Với các bạn trẻ của đoàn Bến Tre như chị Trần Thị Thủy Nguyên, Đạt, Tuyết Lan… chuyến tham quan đã giúp các bạn sáng tỏ hơn các vấn đề về DLHTCĐ, du lịch nông nghiệp, bảo tồn di sản văn hóa, phát triển làng nghề truyền thống… qua các mô hình ở Cẩm Thanh, Hòa Bắc. Từ những tấm gương khởi nghiệp sáng tạo của A lăng Như, của Huyền Trâm,…từ ý kiến chia sẻ của các chủ mô hình với tinh thần người thật, việc thật đã giúp các bạn trẻ Bến Tre rút ra bài học về cách tiếp cận, cách làm DLHTCĐ để về xã nhà Thừa Đức áp dụng vào thực tiễn.
Theo Thủy Nguyên: “Ngay trên đường từ Đà Nẵng về Bến Tre, các bạn và cô chú, các bác đã bàn nhau: Anh Tuẩn – Quán Bồ Câu Trắng, nếu làm du lịch cộng đồng, anh sẽ làm người chèo thuyền, vợ anh phục vụ đồ ăn; chị Tuyết Lan – Quán Tuyết Lan phục vụ ẩm thực; Bác 8 Minh, em Đạt sẽ phục vụ dịch vụ câu cá, bắt sò, hàu… còn em thì đang lên ý tưởng câu cá, cua; chèo thuyền dọc bờ lá; ẩm thực sẽ tự phục vụ luôn; sẽ nối tiếp với Thừa Đức du lịch biển, từ nhà em di chuyển bằng xe đạp xuống thuyền anh Tuẩn đi dạo biển, tắm biển,….”
Từ ý tưởng đến hiện thực là một khoảng cách khá xa… nhưng có thể nói những ý tưởng mà Thủy Nguyên nêu ra sau chuyên tham quan bổ ích này là bước đệm đầu tiên để chính quyền xã Thừa Đức và các bên liên quan cùng ngồi lại, xem xét hiện trạng cũng như đề xuất giải pháp cho du lịch Thừa Đức đi sau nhưng sẽ phát triển theo hướng bền vững.
Hy vọng rằng những ý tưởng hợp lý sẽ được đề xuất đưa vào kế hoạch quản lý, bảo tồn và phát triển bền vững hệ sinh thái, tài nguyên nước vùng ven biển Thừa Đức theo mục tiêu dự án Dự án Xây dựng và phát triển mô hình du lịch sinh thái dựa vào cộng đồng tại vùng ven biển xã Thừa Đức, huyện Bình Đại của Trung tâm FACOD do UNDP-GEF SGP tài trợ và các chủ dự án ở Hội Án, Hòa vang cùng các chuyên gia tận tình gắn bó với bà con như TS. Chu Mạnh Trinh, bác Lê Nhương, anh A Lăng Như, chị Huyền Trâm, chị Thủy… cùng nhà tài trợ UNDP-GEF SGP sẽ đồng hành với các thành viên đoàn Bến Tre trong chuyến tham quan học tập đặc biệt này đưa Thừa Đức với những lợi thế và tiềm năng DLHTCĐ hơn hẳn Cẩm Thanh, Hòa Bắc trở thành hiện thực, biến Thừa Đức là nơi hội tụ nhiều yếu tố để trở thành điểm đến hấp dẫn và bền vững của du lịch biển Bình Đại, Bến Tre.
Theo: Khôi Nguyên, Thủy Nguyên – Nhóm STT Bến Tre
